अष्टमी….
तिन्हीसांजेची वेळ. दहा मिनिटात सूर्यास्त. शंकर टॅक्सीतून उतरला. ललिता पण आजच घडी मोडलेले पातळ, अनेक दिवसांनी घातल्याने नाकात ठुसठुसत असलेली नथ, हातात असलेली सामानाची बोजड ब्याग, पैशाची पर्स आणि सतत वळवळत असलेल्या जयूला सांभाळत त्याच्या मागोमाग उतरली. शंकर टॅक्सीवाल्याला पैसे देईपर्यंत सर्व सामानासकट जयुला घेऊन फुटपाथवर जाऊन उभी राहिली. आज देवीच्या दर्शनाला जायचं म्हणून छान खणाचा परकर पोलका घालून नटलेल्या ५ वर्षाच्या जयुची नजर जवळच असलेल्या फुगेवाल्याच्या हातातील दोर्यांच्या दुसऱ्या टोकाला उंच आभाळात उडत असलेल्या रंगीबेरंगी फुग्यांकडे होती. त्यातला एक लाल फुगा तिच्या मनात भरला होता. ललिता ठुसठुसणारी नथ हाताने जरा अड्जस्ट करत होती. इतक्यात लाल फुग्यात गुंतलेली जयु तिचा तोच हात जोरात ओढून म्हणाली:
जयू: आई फुगा हवा.
ललिता: (जयुने हात ओढल्याने नथ ओढली जाऊन नाकात झालेल्या वेदनेने कळवळून) काय ग कार्टे? जीव घे आईचा एक दिवस! (जायुच्या पाठीत एक धपाटा आणि तिच्या टप्पोर्या छोटूल्या डोळ्यातून पाण्याच्या धारा सुरु)
जयू: बाबाsssssssss
शंकर: (जायुच्या हाकेने पटकन जवळ येऊन तिला उचलून घेऊन) काय झालं माझ्या बाळाला? कोण बोल्ल?
जयू: (आईकडे बोट दाखवत अतिशय केविलवाण्या चेहेऱ्याने) आई रागावली.
शंकर: (ललिताला खोटेच रागवून) का ग माझ्या बाळाला रागवतेस. वाss! (जायुकडे वळून) काय हवं बाळाला?
जयू: (खालचा ओठ वरच्या ओठावर मुडपून फुग्याकडे बोट दाखवत) रेड फुगा.
शंकर: हत्तीच्या एवढंच ना. आत्ता घेऊ. (फुगे घेत) हा माउचा रेड आणि हा बाबातर्फे ब्लू. दोन दोन बलून. हैप्पी?
जयू: (शंकरच्या गालावर पप्पी देऊन) व्हेरी. थांक यु बाबा.
ललिता: बाप लेकीचं झालं असेल तर जरा देवीचं दर्शन घेऊ. तिथे रांगा वाढू लागतील. अष्टमी आहे आज.
शंकर: माझी देवी तर माझ्या कडेवर आहे. हो की नाही ग माउ?
जयुला काही कळले नाही. पण बाबाने विचारले की हो म्हणायचे हे माहिती होते. बाबा नाही म्हणण्यासारख काही विचारणारच नाही हा विश्वास होता. तिने सवयीने होकारार्थी मान हलवली. बाबाची परत एक गोड पापी घेतली आणि हातात सामान घेतलेली ललिता, जयुला खांद्यावर घेतलेला शंकर आणि त्यांच्या डोक्यावरून चालणारे दोन फुगे असे सर्व जण महालक्ष्मी मंदिराकडे निघाले. वळणाची चढण चढून पुढे आल्यावर जत्रेला सुरुवात झाली. आता बराचसा अंधार झाल्याने सर्व स्टोल्स ट्यूब लाईटवर लावलेल्या रंगीत जिलेटीन पेपरच्या प्रकाशात झगमगत होते. बाबाच्या खांद्यावर बसलेली जयू एका हातात फुगे आणि एक हात बाबाच्या कपाळावर धरून ठेउन त्याच्या डोक्यावर हनुवटी टेकवून विस्फारलेल्या डोळ्यात ती सगळी गम्मत साठवून घेत होती. ती होतीच बाबाची खूप लाडकी. Papa’s princess!
रस्त्याचा दुतर्फा दाटीवाटीने अनेक स्टोल उभे होते. खेळण्यांची दुकानात असलेले असंख्य रंगीबिरंगी प्राणी, गाड्या, बॉल, ब्याट, कॅरोम, बाहुल्या, पिपाण्या, टोप्या, ढोलकी, मुखवटे, भातुकल्या जयुला खुणावत होते. टोकाला रंगीत पिसं लावलेल्या चीरकत्या आवाजाच्या पिपाण्या वाजवत शेजारून जाणाऱ्या मुलांना पाहुन तिला गम्मत वाटत होती….. अनेक स्टोल देवी देवतांचे फोटो, मुर्त्या, की चेन, पुस्तक, गंडे, धागे, हळद कुंकू विकत होते….. काही स्टोलवर लोकं बंदुकीच्या गोळीने फुगे फोडत होते…. काही ठिकाणी पैसे डकवलेल्या साबणाच्या वडीभोवती अचूक रिंग टाकायचा प्रयत्न लोकं करत होते….. कुठे महालक्ष्मीच्या नावाने लकी ड्रो निघत होते….. पेढे, बत्तासे, बर्फी, पेठा, खाजा ह्यांनी मिठाईची दुकाने ओसंडून वहात होती. बाहेरून रंगीबेरंगी जिलेटीन कागद लावलेल्या त्या मिठायांच्या टोपल्या रंगीत प्रकाशात फारच आकर्षक दिसत होत्या! पुढे फुलांचे स्टोल. “साहेब इथे या. ताट घ्या. फक्त ५ रुपये” “ताजा हार घ्या साहेब देवीसाठी” लोकांना जवळजवळ “ओढून” आपल्या स्टोलकडे नेणाऱ्या अनेकांपैकी एकाच्या हवाली स्वतःला करून शंकर सहकुटुंब त्याच्या स्टोलजवळ पोचला. इतकावेळ हे सर्व पाहण्यात गढून गेलेल्या जयुला अचानक बाबाने खाली ठेवल आणि इतकावेळ उंचावरून दिसत असलेलं सर्व विश्व आता खूप उंच वाटू लागलं. आजूबाजूला फक्त माणसांचे पाय आणि साड्या दिसू लागल्या…नेहेमीसारख्या.
त्या स्टोलवरच जयुचे फुगे आणि सर्वांच्या चपला ठेऊन परत इथेच भेटायचे ठरवून खण, घरंगळणारा नारळ, पेढे, उदबत्ती, वेणी, हळद कुंकू ह्यांनी भरलेली प्लास्टिकची टोपली घेऊन, घरून देवीसाठी आणलेले लुगडे, प्रसाद ठेवलेली हातातील पिशवी सांभाळत आणि ठुसठुसती नथ सारखी करत ललिता मंदिराकडे महिलांच्या रांगेकडे चालू लागली. जयू बाबाचे बोट धरून पुरुषांच्या रांगेकडे निघाली. अष्टमीला मंदिरात भक्तगणांची गर्दी उसळली होती. पण उत्तम नियोजनामुळे कुठेही धक्काबुक्की नव्हती. शिस्तबद्धपणे पण घाईघाईत दर्शन घडत होते. थोड्याच वेळात ललिता दर्शन घेऊन स्टोल जवळ आली. दर्शन छान झाल्याने सगळा शीण पळाला होता. ती शंकर आणि जयुची वाट पहात होती. इतक्यात भेदरलेल्या चेहेऱ्याने शंकर धावत आला.
शंकर: जयू इथे आली का?
ललिता: म्हणजे? अरे ती तुझ्याबरोबर होती. काय बोलतो आहेस तू??
शंकर: अग तेच तर कळत नाहीये. मी तिचा हात सोडून देवीसमोर जरा डोळे मिटून हात जोडले आणि उघडले तेव्हा पाहतो तर जयू दिसेनाशी झाली! मी पाहिल जवळपास पण कुठेच दिसली नाही. म्हणून म्हटलं स्टोल जवळ आली असेल तर पहाव. कुठे गेली ग माझी माउ?
ललिता स्तब्ध झाली होती. शंकर सबंध मंदिर परिसरात वेड्यासारखा धावत जयुला शोधू लागला. “अहो तुम्हाला एक लहान मुलगी दिसली का” असं दिसेल त्याला विचारू लागला. तिला शोधत मंदिराच्या पाच प्रदक्षिणा झाल्या. जयू कुठेच दिसत नव्हती. त्या प्रचंड गर्दीत ती छोटीशी मुलगी दिसणे अशक्य होते. तो स्टोलजवळ परत आला. स्टोलमध्ये जयुचे दोन फुगे आणि खाली तिच्या छोटुल्या चपला होत्या. ते पाहुन शंकरच अवसान गळाल. तो लहान मुलासारखा ऑक्सा बोक्शी रडू लागला. त्याचं सर्वस्व क्षणार्धात लुटलं गेलं होतं. त्याची माउ, papa’s princess हरवली होती. हळूहळू लोकं जमा झाले. “पोलिसांना कळवा” पासून “लाउड स्पीकरवर अनाउन्स करा” पर्यंत सुचना झाल्या.
अचानक एक बाई पुढे येऊन म्हणाली “तुम्ही गाभाऱ्यात परत पाहिल का? घाबरू नका. देवी लेकराची काळजी घेईल. चला माझ्याबरोबर.” शंकर भारल्यासारखा तिच्या मागे निघाला. बाहेर पडायच्या दारातून त्यांनी गाभाऱ्यात प्रवेश केला. शंकरची नजर जयुला शोधू लागली. दानपेटीच्या पुढे भिंतीला टेकून देवीला वाहिलेल्या एका वेणीशी खेळत आनंदात बसलेली जयू त्याला दिसली. “अहो ती बघा माझी जयू” त्या बाईला शंकर म्हणाला. पण ती बाई शेजारी नव्हती. कुठेच नव्हती. शंकर धावत जयुजवळ गेला. तिला कडेवर घेऊन पापी घेऊन म्हणाला “कुठे ग गेली होतीस माउ बाबाला सोडून?”
जयू: मला नाही माहित. मला एका आंटीने इथे आणून बसवले. ती माझ्याशी खेळत होती. (हातातली वेणी दाखवून) तिने मला हे दिलं आणि ती (गाभाऱ्याकडे बोट दाखवत) तिथे गेली!
शंकर तिला जवळ घेऊन डोळे मिटून शांत उभा होता. दोन मिनिटांनी आरती सुरु झाली. शंकरने डोळे उघडले. समोर गाभाऱ्यात महालक्ष्मीची तेज:पुंज प्रतिमा दिसत होती. अष्टमीचे तेज डोळे दिपवून टाकत होते. तो त्या तेजाकडे पहात साश्रू नयनांनी म्हणाला “हे देवीमते माझ्या जयूची काळजी तुलाच. कसे आभार मानू तुझे? आजपासून मी हीचे नाव लक्ष्मी ठेवीन. दर नवरात्रात अष्टमीला पोरीला तुझ्या दर्शनाला आणीन”
परतीच्या मार्गावर जयू परत बाबाच्या खांद्यावर बसून हातात फुगे धरून ती सर्व रंगीत गम्मत टपोऱ्या डोळ्यात साठवत होती. मधे एवढं काही घडल्याचा लवलेश देखिल नव्हता तिच्या चेहेर्यावर. मानसिक धक्क्यातून सावरलेली ललिता शंकरच्या शर्टाची बाही धरून त्याच्या आधाराने चालत होती. त्या सगळ्या गोंगाटात चेहेर्यावर स्मित घेऊन चालत असलेल्या शंकरला सर्व जग स्लो मोशन झाल्याचा भास होत होता. डोळ्यासमोर ते तेज दिसत होते आणि कानात फक्त “दुर्गे दुर्गट भारी” ऐकू येत होते……….
आज सुद्धा गेल्या वीस वर्षांच्या शिरस्त्याप्रमाणे शंकर महालक्ष्मीच्या गाभाऱ्यात उभा होता. त्याने श्रद्धेने डोळे मिटून घेतले. देवीला म्हणाला “ हे महालक्ष्मी मी दिलेल्या शब्दाप्रमाणे तिचे नाव लक्ष्मी ठेवले. दर वर्षी तुझ्या दर्शनाला आणले. तुझ्या आशीर्वादाने पोर डॉक्टर झाली. आज विवाह झाला तिचा. आता अमेरिकेला जाणार रहायला. मी मरेपर्यंत अष्टमीला तुझ्या दर्शनाला येइनच पण पोरीला एखादवेळेस इथे नाही येता येणार. तिला निरोप दे. परवानगी दे.”
लक्ष्मी आणि जावईबापू देवळातून बाहेर पडले. शेवटचा निरोप घ्यायच्या आधी शंकर आणि ललिताच्या पाया पडले. आपल्या प्रिन्सेसला मनापासून आशीर्वाद देताना पापाचा कंठ दाटून आला. लक्ष्मी आणि जावईबापू पायऱ्या उतरून खाली गेले. गाडीत बसायच्या आधी लक्ष्मीने परत मागे वळून बाबा आणि आईला टाटा केला. तेव्हा आई बाबांच्या बाजूला आणखी एक बाई स्मित करत उभी होती…..तिला टाटा करत होती…..निरोप देत होती….
तीच बाई जिने लहानपणी हरवल्यावर तिला गाभाऱ्यात नेऊन बसवले होते आणि बाबाला तिच्याकडे घेऊन आली होती!!! देवळात आरती सुरु झाली होती…….
मंदार जोग
- व्हॅलेंटाईन डे- सर्व भाग (१ ते ६) एकत्र - February 18, 2024
- वारसा (भाग ७) - November 27, 2023
- वारसा (भाग ६) - October 30, 2023
