एक विमान प्रवास…
“…..अब आप अपने मोबाईल फोन का इस्तमाल कर सकते है!” एअर होस्टेस ने ही अनाउन्स्मेंतकेली आणि मी अविश्वासाने डोळे उघडले. मी जिवंत होतो ह्यावर विश्वास बसत नव्हता……
एप्रिल २०१४.
जेट एयर फ्लाईट 9W 2144
दुपारी दीडची वेळ. पाहटेपासून अविरत प्रवाश्यांची वर्दळ, फ्लाईट अनौन्स्मेंत, चेक इन काउंटरवर लागलेल्या प्रवाश्यांच्या रांगा, लहान मुले आणि सामानाच्या ट्रोली ह्यांना सांभाळताना अनेक प्रवाश्यांची उडणारी तारांबळ, उशीर झाल्यावर धावणारे लोक, फ्लाईट मिस झाली म्हणून एयर लाईनच्या स्टाफवर तोंडसुख घेणारे लोक, स्मोकिंग लाउंज मध्ये झुरके मारत बाहेरच्या आयटम आपादमस्तक न्याहाळत बसणारे बनचुके फ्रीक्वेंट फ्लायर्स, पहिल्यांदाच प्रवास करणारे व एयरपोर्टवरील वातावरणाने आणि साध्या कपड्यातील माणूस पाहुन मुद्दाम इंग्रजी फाडणार्या एयर लाइनच्या चेकीन स्टाफच्या मुलींचे इंग्रजीतील प्रश्न ऐकून बावचळून जाऊन त्या मुलींनाच “म्याडम” म्हणून आदबीने अतिशय बोलणारे नवशे, आपणच विमान कंपनीचे मालक आहोत ह्या अविर्भावात भयंकर आत्मविश्वासाने टेचात हातातील ट्रोली ओढत रंगीबिरंगी कोट घालून फिरत असलेले “केबिन क्रू” जमातीतील नीटनेटके मुलं मुली ह्या सर्व पसर्याला आपल्या अंगावर खेळवत असलेल्या मुंबई डोमेस्टिक एयरपोर्टच्या डीपार्चर टर्मिनलला दुपारी उड्डाणे कमी असल्याने थोडी उसंत मिळाली होती. त्या वातानुकुलीत वातावरणात थोडा आळस शिरला होता. प्रत्येक एयरलाइनचा एखादाच कौन्तर सुरु होता. “सेल्फ चेकीन” किओस्क मदतनीसाशिवाय एकटा उभा होता . सबंध एयरपोर्ट जराशी वामकुक्षी घेऊन परत संध्याकाळच्या डीपार्चार्ससाठी सज्ज होणार होता. त्या थंडावलेल्या सुस्त वातावरणात मी जेट एयर कौन्तरवर चेकीन केले, बोर्डिंग पास घेतला आणि सराईतपणे सिक्युरिटी चेकीनला निघालो.
सकाळच्या लोकांनी अर्धवट वाचून अस्ताव्यस्त फेकलेल्या इंग्रजी वर्तमानपत्रांची काही पाने सीटवरून गोळा केली, समोर स्टंडवर उरलेल्या अनेक मराठी पेपर्स पैकी काही उचलले आणि टाईमपास म्हणून वाचू लागलो. एयर पोर्टवर लोकं इंग्रजी वर्तमानपत्र वाचायचा अट्टहास का बर करतात? मराठी वाचण बहुधा एल.एस. वाटत असावं. असो. तर पेपर वाचत असताना बोर्डिंग अनौन्स्मेंत झाली. मी वर्तमानपत्रांच्या कचऱ्यात आणखी भर टाकून बोर्डिंग गेटकडे प्रस्थान केले. विमानात standing नसते, डबल घंटी मारून विमान मुजोरपणे वाहून नेणारा वाहक नसतो, सीट नंबर दिलेला असतो तरीही लोकं धावत जाऊन बोर्डिंगसाठी रांगा का लावतात ह्याचे उत्तर मला आजवर मिळालेले नाहीये. ह्याबरोबरच मला पडलेले काही अनुत्तरीत प्रश्न: Land केल्यावर विमान होल्ट झाले की शिड्या लावायच्या किंवा एरोब्रीज लागायच्या देखिल आधी लोकं घाईघाईने समान काढून विमानात अवघडल्या परिस्थितीत दाटीवाटीने उभे राहून लायीन का लावतात? विमानाने landing नंतर taxi वे सोडला की लगेच लोकं मोबाईल का सुरु करतात? एकट्या प्रवास करणाऱ्या सुंदर बायका नेहेमी आपण विंडोमध्ये असलो की आपल्याच रोमध्ये aisle सीटवर का असतात, विमान उड्डाण आणि Land करत असताना “window shield” उघड्या न ठेवल्यास काय अनर्थ घडू शकतो? असे अनेक प्रश्न आहेत ज्यावर एक वेगळी पोस्ट होऊ शकेल….
तर मी बोर्डिंग गेट कडे प्रस्थान केले. एरोब्रीज चालत विमानात प्रवेश केला. ब्याग वर टाकून सीट बेल्ट बांधून खिडकीतून बाहेर पाहू लागलो. असंख्यवेळा विमान प्रवास करून देखिल माझे त्या विमान नावाच्या अजस्त्र अद्भूत यंत्राबाद्दलचे कुतूहल तिळमात्र देखिल कमी झाले नाहीये. मी अजूनही लहान मुलाच्या उत्साहाने विंडो सीटचा आग्रह धरतो. आपलं विमान सुटायच्या आधी खिडकीतून दिसणारी इतर विमाने, त्यांचे पुश ब्याक, इंजिनियरने उभे राहून पायलटला केलेला शेवटचा सलाम, विमान थांबवताना दोन्ही हातात निशाणे घेऊन पायलटला मदत करणारा स्टाफ, taxi वे वरून धावपट्टीकडे जात असताना दिसणारी धुरळा उडवणारी landings, हवाई सुंदरी देत असलेल्या ठराविक सूचना, हळूच होणारी पंखांची उघडझाप, विमान यु टर्न घेताना दिसणारा तो रनवे (रात्री तर रनवे इतका सुरेख दिसतो की केव्हातरी पायलटच्या केबिन मध्ये बसून विमान उतरताना ती स्ट्रीप पहावी असे एक स्वप्न आहे मनात), शेवटी “केबिन क्रू टू स्टेशन्स” ही पायलटची धीरगंभीर आवाजातली सूचना आणि विमान रनवे वर उड्डाणासाठी तयार होणे. ह्या सर्व गोष्टी मी प्रत्येक वेळी पहिल्यांदाच अनुभवल्यासारख्या प्रत्येकवेळी एन्जोय करतो!!!
आमचं विमान धावपट्टीवर उड्डाणासाठी उभ होतं….निघालं. त्या प्रचंड शक्तिशाली यंत्राने हृदयात धडकी भरेल असा वेग घेतला, त्या आवाजाने मनाचा ठाव घेतला, बाजूची विमाने, टर्मिनल बिल्डीन्ग्स वेगाने मागे पडू लागल्या आणि हळूच विमानाने हवेत झेप घेतली. टेक ऑफच्या वेळी विमान जेव्हा प्रचंड वेगाने धावपट्टीवर धावत असते तेव्हा का कोण जाणे मला खूप भरून येते. अगदी प्रत्येक फ्लाईट मध्ये!!! त्या धावण्यात, त्या थरारात त्या यंत्राच्या अजस्त्र शक्तीची, मानवाच्या एका महत्वपूर्ण शोधाची प्रचीती येते. खूप अभिमान वाटतो. तसेच आपण आता जमिनीपासून काही काळाकरिता दूर जाणार आहोत, खूप व्हलनरेबल होणार आहोत असे विचित्र फिलिंग पण असते. ह्या सर्व विचारांचा एकत्र परिणाम ते भरून येणे असावे कदाचित…. तर आमच्या विमानाने हवेत झेप घेतली. मुंबईतील टोलेजंग इमारती ठेंगण्या भासू लागल्या, हायवे आणि रेल्वे लाइन म्हणजे कागदावर काढलेल्या रेशांप्रमाणे दिसू लागल्या आणि क्षणार्धात विमान हजारो फुट उंचीवर ढगांमध्ये…ढगांच्या देखिल कितीतरीवर विसावले….तशी ८५० की मी च्या वेगाने बडोद्याकडे मार्गस्थ झाले.
थोड्या वेळाने सीट बेल्ट ऑफची साइन आली. बाहेर खाली ढगापलीकडे काही दिसेनासे झाले आणि मी खिडकीवरून नजर वळवून सीटवर सरळ बसलो. माझ्या बाजूला एक साधारण पन्नाशीचा गृहस्त बसला होता. मधल्या सीटवर कोणीच नव्हतं. एक फोर्मल स्माईल एक्स्चेंज झालं. त्याने कुठे जाणार विचारलं. मी जाण्याचं निमित्त सांगितलं. तो काल रात्री थायलंडवरून बिझिनेस ट्रीप उरकून मुंबईला आलं होता आणि आज आपल्या घरी बडोद्याला परत होता. जेवण विकायला आलेल्या हवाई सुंदरीला हसून “नथिंग जस्त अ ग्लास ऑफ वॉटर प्लीज” असं सुहास्य वदनाने सांगून पाणी प्यायलो. शेजार्याशी जुजबी गप्पा झाल्या. तेवढयात “अब हम कुछ ही समय में वडोदरा उतरेंगे” अशी घोषणा झाली आणि लोकं सावरून बसले.
विमानाचं डीसेंड सुरु झालं होतं. अचानक विमान थोड हलल. नॉर्मल पेक्षा थोडं जास्तच होतं ते. मी आणि शेजाऱ्याने एकमेकांकडे हसून पाहत “टर्ब्यूलंस नथिंग एल्स” असं सांगणार स्माईल दिलं. जरा जास्त सावरून बसलो आम्ही. तितक्यात आणखी जोराचा दणका बसला. जरा भीती वाटावा असा. शेजारी म्हणाला उन्हाळ्यात एयर पॉकेट्‌स मुळे असं होतं. मी पण कसनुसं हसून होकार दिला. विमान हळूहळू खाली येत होतं. बडोद्याच्या आकाशात बहुधा एयर पॉकेट्‌सचं जाळ होतं. विमानाला मी आधी कधीच न अनुभवलेले गचके बसत होते. विमानाचे पंख स्टेडी न रहाता थोडे वरखाली होत होते. माझा शेजारी देखिल फ्रीक्वेंत फ्लायर टाइप होता पण त्यालाही हे जे काय सुरु आहे ते नॉर्मल वाटत नाहीये हे त्याच्या चेहेऱ्याकडे पाहुन जाणवत होतं. प्रत्येक गचक्यानंतर आम्ही एकमेकांकडे पाहुन स्मित करत होतो आणि समोरच्याच्याच्या भीतीचा अंदाज घेत होतो. जे सुरु होतं ते फारसं चांगलं नव्हतं. संभाव्य धोक्याची ती घंटा होती. अनुभवी लोकांच्या ती लक्षात आली होती. बाकीचे “हे असंच होत असेल” असं समजून अज्ञानाच्या आनंदात मश्गुल होते. मी सीटला घट्ट धरून बसलो होतो. विमान बरच खाली आलं. आता जमीन अगदी जवळ दिसू लागली. विमान धावपट्टीच्या समीप पोहोचलं तरी नेहेमीप्रमाणे स्टेडी नव्हतं. आता टच डाऊन कोणत्याही क्षणी होणार ह्या विचाराने मनात भीतीचा काहूर माजला. जर landing करताना विमान स्किड किंवा आउट ऑफ कंट्रोल झालं तर? आपल्यानंतर घरच्यांचं कसं होईल? विमा किती रुपयांचा आहे? बायकोला फुल टाइम नोकरी मिळेल का? माझा भाऊ त्यांची काळजी घेईल का? मुलीचं शिक्षण, लग्न नीट होईल का? इंवेस्त्मेंत्स काय आणि किती आहेत? त्यात बायकोचं नॉमिनेशन केलं आहे ना? आपण मेलो तर ठीक पण परस्वाधीन होऊन जगलो तर काय बर करत येईल? आईला किती वाईट वाटेल? असे अनेक प्रश्न त्या काही सेकंदात मनात आले आणि त्याची उत्तरे देखिल!!!! विमान कसेबसे land झाले. टच डाऊन करायच्या आधी हवेत हेलकावत होते. टच डाऊन केल्यावर थोडे डावीकडे भरकटले पण पायलटने महत्प्रयासाने ते स्ट्रीपवर खेचले आणि तिथे त्याला काबूत ठेवले. जेमतेम वेग कमी करत रनवेवरून बाजूला आणले….माझे डोळे बंद होते!!! “…..अब आप अपने मोबाईल फोन का इस्तमाल कर सकते है!” एअर होस्टेस ने ही अनाउन्स्मेंतकेली आणि मी अविश्वासाने डोळे उघडले. मी जिवंत होतो ह्यावर विश्वास बसत नव्हता. विमान थांबले. मी शेजार्याकडे पाहिले. त्याने माझा हात हातात घेतला आणि म्हणाला “मी १९९२ पासून देशात आणि परदेशात विमान प्रवास करतो आहे. आजच्यासारखे landing मी ह्यापूर्वी कधीच अनुभवले नव्हते. We seem to have some lucky people on board today else…. !” एल्स ??? समजायचं ते समजून मी फक्त हसलो.
मृत्यू पाहिलेली काही माणसं असतात. त्या दिवशी मी मृत्यू पहिला असं नाही म्हणता येणार. पण तो आल्यास किती भयानक असू शकला असता ह्याची एक ओझरती झलक अनुभवली. त्यानंतर जवळजवळ दोन दिवस ते हेलकावण मी अनुभवत होतो. आता कुठेतरी खोलवर जाऊन बसलं आहे ते. पण गेल्याच आठवड्यात landing सुरु असताना परत उफाळून आलं….अभद्रपणाने……!!!! ते इतकं सहज नाही गाडून टाकता येणार….. मला वाटतं ते मनात शांत व्हायला , संपायला, विसरायला अजून काही दिवस, महिने आणि काही landings जावी लागतील!!!! तोवर मी परत एकदा प्रत्येक landing ला डोळे मिटून, सीट घट्ट धरून बसणार….अगदी सुरुवातीच्या विमान प्रवासात बसायचो तसा!!!!!
- व्हॅलेंटाईन डे- सर्व भाग (१ ते ६) एकत्र - February 18, 2024
- वारसा (भाग ७) - November 27, 2023
- वारसा (भाग ६) - October 30, 2023
